Μάρω Δούκα

Τίποτα δεν χαρίζεται

Εκδόσεις Πατάκη

Ένα πολύ αξιόλογο λογοτεχνικό και ιδιαίτερο βιβλίο, με σπονδυλωτά κείμενα.

Κάποια αποτελούν ένα προσωπικό ημερολόγιο της συγγραφέως, άλλα είναι οι απαντήσεις σε συνεντεύξεις της και, τα περισσότερα, είναι κείμενα αγάπης για άλλους λογοτέχνες, που δημοσιεύτηκαν σε έγκυρες εφημερίδες και περιοδικά τα τελευταία 35 χρόνια.

Αυτό που διαπερνά τη συγγραφέα και τα γραπτά της είναι η σχέση της με τη λογοτεχνία και η εκτίμηση για τους ανθρώπους των γραμμάτων, τους Έλληνες λογοτέχνες που διαμόρφωσαν τη λογοτεχνική ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας (αλλά και προηγούμενα).Και για ποιους σημαντικούς Έλληνες (και όχι μόνο) δεν έχει γράψει η Μάρω Δούκα. Για το Μανόλη Αναγνωστάκη, τον Αλέξανδρο Κοτζιά, το Βασίλη Βασιλικό, τον Στρατή Τσίρκα, τον Παύλο Σάννα, τη Διδώ Σωτηρίου, τον Μ. Καραγάτζη, τον Γιώργο Ιωάννου, το Μάνο Χατζηδάκη και για τον αγαπημένο της λογοτέχνη Γιώργο Βιζυηνό.

Με τους περισσότερους σύγχρονούς της, όλα τα ιερά “τέρατα” των γραμμάτων υπήρξε φίλη. Η Φιλία και η στήριξη στα ευχάριστα και στα δύσκολα είναι μέρος της κοινωνικής γνωριμίας. Δεν εκφράζεται κάποια υπόνοια, έστω, αντιζηλίας ή ανταγωνισμού για την επιτυχία. “Τίποτα δεν χαρίζεται στη ζωή, και πόσω μάλλον η φιλία” γράφει σε ένα από τα κείμενά της η συγγραφέας.

Αυτό που τονίζεται παντού είναι η εσωτερική ανάγκη του συγγραφέα για έκφραση, για γράψιμο, τη δύναμη της ψυχής και την επιθυμία για δημιουργία, χωρίς την αγωνία ή του άγχους των πωλήσεων, αλλά, μάλλον της αναγνώρισης και της επιβράβευσης.

Κάποιες στιγμές, πιάνεις τον εαυτό σου συγκινημένο, γιατί η Μάρω Δούκα πολλά κείμενα από αυτά που έχουν συμπεριληφθεί στο βιβλίο, τα έχει γράψει με αφορμή τον θάνατο ενός λογοτέχνη. Είναι, λοιπόν, εμμέσως, πολλά από αυτά μια ωδή στο θάνατο. Σου έρχεται να κλαις όπως γλυκά και επαινετικά μιλάει για όσους έχουν φύγει και για την “επίγνωση της ζωής που λιγοστεύει”. Άλλωστε, όπως παραδέχεται η ίδια, “Θυμάμαι ίσον λυπάμαι”.Μέσα από τα κείμενά της, η Μάρω Δούκα εξιστορεί γεγονότα που εκφράζουν τις πολιτικές της πεποιθήσεις, τις πεποιθήσεις μια γενιάς που μεγάλωσε με την ιδεολογία της αριστεράς.Τις αναφορές για το ευρώ (σελ. 248) και για το ήθος (σελ. 273) με αφορμή το θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι τις θεωρώ από τις πιο εύστοχες. Με την απώλεια του Μάνου Χατζιδάκι, όπως διαπιστώνει με απογοήτευση η συγγραφέας, φεύγει ανεπιστρεπτί το ήθος και η αξιοπρέπεια μιας εποχής.

Από τα κείμενά της ξεχωρίζω ιδιαίτερα δύο:Το κείμενο “Γιατί διαβάζουμε λογοτεχνία”, που είναι μια ομιλία που έκανε η Μάρω Δούκα στους μαθητές των σχολείων Κωστέα-Γείτονα. Είναι τόσο γοητευτικό, τόσο συγκινητικό, ταυτίζεσαι, εσύ ο αναγνώστης που αγαπάς το διάβασμα με το πώς παρουσιάζει η συγγραφέας σε εφήβους την ανεκτίμητη αξία του διαβάσματος. “Το βιβλίο, αντίθετα από τον κινηματογράφο ή τη μουσική στα οποία αφηνόμαστε παθητικά ή άβουλα, το βιβλίο θέλει ενεργητική συμμετοχή. Απαιτεί διανοητική προσπάθεια.”Δεύτερο κείμενο που ξεχωρίζω είναι αυτό για τον αγαπημένο λογοτέχνη της συγγραφέως, Γιώργο Βιζυηνό, με τίτλο “Φυσάει Βοριάς, Φυσάει θρακιάς”. Η Μάρω Δούκα δεν μας ξεδιπλώνει απλά τη ζωή, το ταλέντο και το έργο του ποιητή και συγγραφέα, αλλά μας εξιστορεί και όλα τα σημαντικά γεγονότα που συμβαίνουν στη εποχή του, αλλάζοντας τη ροή της ιστορίας στην Ελλάδα και στο κόσμο.

Ένα βιβλίο αφιερωμένο με αγάπη στη λογοτεχνία και στους λογοτέχνες και στην ανάγκη για το γράψιμο.Θέλω να αναδείξω μια όμορφη φράση που παραθέτει η συγγραφέας για την ευτυχία, μια φράση του Γάλου μυθιστοριογράφου Σταντάλ που είχε πει ότι “η ευτυχία είναι υπόθεση ταλέντου. Με αυτό το ταλέντο, όμως, δεν γεννιόμαστε, το καλλιεργούμε σε όλη μας τη ζωή συνειδητά και με κόπο.”