Φίλιπ Πούλμαν

Τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ

Εκδόσεις Ψυχογιός

Κάθε χρόνο εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο αποκοιμιούνται ακούγοντας τις ιστορίες από τη «Χιονάτη», τη «Σταχτοπούτα», την «Κοκκινοσκουφίτσα», τη «Ραπουντζέλ», την «Τριανταφυλλένια» (Ωραία Κοιμωμένη). Γενιές και γενιές μεγαλώσαμε αναγνωρίζοντας αμέσως τι σημαίνουν οι συμβολισμοί αυτών των παραμυθιών.

Και ποιος δεν γνωρίζει αυτά τα παραμύθια. Είναι ο τρόπος να έρθουν τα παιδιά σε επαφή με τη σκληρή κοινωνία, να αφήσουν τη φαντασία τους να ταξιδέψει και, φυσικά, να ικανοποιηθεί μέσα τους το αίσθημα του δικαίου, με τον θρίαμβο του καλού πάνω στο κακό.

Όλες αυτές τις ιστορίες (σύνολο 50 παραμύθια) τις διέσωσαν οι Γερμανοί αδελφοί Γκριμ και έγραψε ξανά, με το δικό τους προσωπικό στυλ, ο Βρετανός Φίλιπ Πούλμαν.

Οι αδελφοί Γκριμ κατέγραψαν λαϊκή ηθογραφία όπως τους την διηγήθηκαν οι απλοί άνθρωποι της εποχής των αρχών του 19ου αιώνα (το 1812).

Θα πρέπει να έχουν μεταφερθεί από γενιά σε γενιά επί αιώνες, γιατί όλα τα παραμύθια έχουν πολλά από τα στοιχεία του Μεσαίωνα: πυκνά δάση, γραφικά χωριουδάκια, βασιλιάδες, μάγισσες, ξυλοκόπους, κυνηγούς, γίγαντες, νάνους, στρατιώτες, διαβόλους.

Σίγουρα η φαντασία ταξιδεύει γεμάτη από τα όσα υπερφυσικά ή μαγικά συμβαίνουν στα παραμύθια: τα ζώα μιλάνε, τα μάγια λύνονται, απλά αντικείμενα μετατρέπονται σε χρυσάφι, αγρότες παντρεύονται βασιλοπούλες και βασιλόπουλα παντρεύονται φτωχές κοπέλες, οι πεθαμένοι ζωντανεύουν, κοιλιές ζώων γδέρνονται και προβάλουν από μέσα άθικτοι οι φαγωμένοι άνθρωποι – θύματά τους.

Και, φυσικά, πολλά σκληρά γεγονότα «στολίζουν» την πλοκή των ιστοριών. Κατ’ αρχάς, παντού όλες οι κακές, διαβολικές ιδέες προέρχονται από γυναίκες. Συχνά μόνο κακές, άλλοτε και μάγισσες. (θυμάστε πόσα εκατομμύρια γυναικών έχασαν τη ζωή τους στο Μεσαίωνα ως μάγισσες και κάηκαν ζωντανές; Όλες οι μαίες, πρώτα – πρώτα). Επίσης, επικρατεί το πρότυπο της κακιάς μητριάς (τι πρότυπο και αυτό! Σήμερα εκατομμύρια γυναίκες ανατρέφουν τα παιδιά από τον πρώτο γάμο του συζύγου τους). Τα βασιλόπουλα και οι άντρες είναι μέσα στην καλοσύνη. Τα κορίτσια, αν είναι όμορφα (σπάνια έξυπνα ή ικανά) μπορεί να παντρευτούν μέχρι και βασιλόπουλα. Παρουσιάζονται άνθρωποι χωρίς μάτια ή χέρια ή νάνοι (χαρακτηριστικά της κατάστασης της ζωής και υγείας του Μεσαίωνα). Οι δε ένοχοι, σε πολλά σημεία τιμωρούνται με το να τοποθετηθούν μέσα σε ένα βαρέλι, με καρφιά και να τους κατρακυλήσουν από την κορυφή ενός λόφου!

Μερικά από τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ είναι θρίλερ! Η κακιά μητριά σκοτώνει το αγοράκι του άντρα της, το μαγειρεύει και του το δίνει να το φάει σούπα (!)

Μια κοπέλα χωρίς χέρια εξορίζεται στο δάσος για 7 χρόνια και της παίρνουν το παιδί γιατί την κακολόγησαν στον βασιλιά – άντρα της ότι γέννησε τέρας!

(μη φοβάστε βρε κουτά! Όλα τα παραμύθια τελικά έχουν καλό τέλος!)

Το δικό μου αγαπημένο παραμύθι είναι «Ο ψαράς και η γυναίκα του» (ναι, ναι η γυναίκα είναι η άπληστη, ενώ ο άντρας είναι αθώος και καλοπροαίρετος). Όμως, ο συμβολισμός τους παραμυθιού μου αρέσει. Έχει πολλά στοιχεία από τη σύγχρονη κοινωνία. Θυμίζει όλους τους αχόρταγους που δεν αρκούνται με όσα κι αν έχουν. Θέλουν πάντα και κάτι περισσότερο (κάποια αγόρια των hedgefunds, ίσως;)

Χριστούγεννα και παραμύθια ίσον αδελφοί Γκριμ (υπάρχει και η αντίστοιχη ταινία). Θα σας συναρπάσουν, θα σας φοβίσουν τα εξωπραγματικά τους στοιχεία αλλά, στο τέλος, θα σας ανακουφίσουν από την αγωνία σας με το θρίαμβο του καλού! Όσα παραμύθια – σχεδόν – τόσα happy end!

Καλή χρονιά.

Φωτό από: Ken McMillan