Σκηνές από το βίο του Ματίας Αλμοσίνο

Ισίδωρος Ζουργός

Σκηνές από το βίο του Ματίας Αλμοσίνο

Εκδόσεις Πατάκης

Ίσως το καλύτερο μυθιστόρημα του 2014; Αυτό το μυθιστόρημα είναι ένα ταξίδι στην Ευρώπη της Αναγέννησης και στην Ελλάδα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ένα ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο.

Μέσα στις 774 σελίδες του, θα ζήσεις ολοκάθαρα μια ήπειρο από άκρη σε άκρη, σαν να είναι σήμερα. Και όμως βρίσκεσαι στο 1656. Οι ιστορίες που περιγράφει ο συγγραφέας θα σε ανατριχιάσουν, θα σε ξαγρυπνήσουν, θα σε συγκινήσουν. Τα κείμενα του βιβλίου σε κρατάνε αφοσιωμένη στις σελίδες του, ενώ η εναλλαγή των συναισθημάτων σου θα σε ξαφνιάσει. Αγωνία, περιέργεια, χαρά, λύπη, απογοήτευση, θαυμασμός, αηδία, ανάταση, όλα θα τα αισθανθείς σαν να επρόκειτο για τη δική σου ζωή.

Κάθε σελίδα του βιβλίου είναι μια μικρή κινηματογραφική ταινία, γεμάτη ολοζώντανες εικόνες και σκηνές, που περιγράφουν, θαρρείς, τη γειτονιά σου. Όμως, περιγράφουν μια σκληρή πραγματικότητα πριν τριακόσια χρόνια. Την Ευρώπη της λάσπης, της πανούκλας, της ευλογιάς, του εμπορίου, των καραβανιών, των πολέμων. Η ομορφιά και η γραφικότητα της Βενετιάς, της Θεσσαλονίκης, της Βασιλείας, της Κωνσταντινούπολης, της Ζακύνθου αποκαθηλώνονται μέσα στην ομίχλη της μνήμης. Πώς ήταν τότε οι πόλεις………

Το δέος που ένιωσα παρακολουθώντας τα γεγονότα, το ένιωσα το ίδιο έντονα όταν, μικρή και χωρίς γνώσεις ή εμπειρίες διάβαζα το «Χωρίς οικογένεια» του Εκτόρ Μαλό.

Ο ήρωας του βιβλίου Ματίας Αλμοσίνο, είναι ένας κρυφοεβραίος ουμανιστής, ανθρωπιστής, ένας άνθρωπος ταγμένος να ταξιδεύει και να υπηρετεί τον άνθρωπο προσφέροντάς του τις ιατρικές του γνώσεις και την αγάπη του γι αυτόν.

Παρακολουθούμε στο βιβλίο τη ζωή του Ματίας από 10 χρόνων μέχρι την αναχώρησή του από αυτό τον κόσμο. Στο διάστημα αυτό θα περάσει απίστευτες περιπέτειες, θα αφοσιωθεί στην ιατρική επιστήμη και στη φιλοσοφία, θα αγαπήσει βαθιά και με αφοσίωση.

Και τι δεν περνάει στην επίγεια ζωή του ο ήρωας. Ο συγγραφέας, μας πηγαίνει από ανατροπή σε ανατροπή. Ο μικρός Ματίας αφού χάσει από μικρός τη μητέρα που λατρεύει, αναχωρεί με ένα καραβάνι από την πόλη που γεννήθηκε – τη Βασιλείας της Ελβετίας – μαζί με τον πατέρα του και δίδυμο αδελφό του πατέρα του. Στο δρόμο, αποδεικνύεται ότι τελικά πατέρας του είναι ο θείος του. Στο ταξίδι τους προς το Μιλάνο, ο μικρός κολλάει από την επιδημία ευλογιάς αλλά γλιτώνει το θάνατο, κρατώντας μόνο σαν ανάμνηση βαθιές ουλές στο πρόσωπο. Μαζί με τους δύο του πατεράδες, πηγαίνουν στη Βενετία και από κει στην Κέρκυρα και στην Θεσσαλονίκη. Εκεί, ο αληθινός του πατέρας τον κλέβει από τον δίδυμο αδελφό του (τον νομιζόμενο πατέρα τοτ). Όμως σύντομα η κακή του πεθαίνει από πανούκλα, έχοντας κολλήσει από ένα Χιώτικο καράβι, στο οποίο εργάστηκε σαν λογιστής για τα λογιστικά τους βιβλία.

Στη συνέχεια, τον μικρό Ματίας υιοθετεί ένας Έλληνας μεγαλέμπορος της Θεσσαλονίκης και τον μεγαλώνει στέλνοντάς τον να σπουδάσει γιατρός, μαθαίνοντας του ελληνικά, λατινικά, τούρκικα.

Όπως λέει ο ίδιος ο ήρωας για τον εαυτό του «μεγάλωσα σαν το φύτρο του σιταριού που το ταξιδεύει ο άνεμος». Πράγματι, η ζωή επιφυλάσσει τόσες αλλαγές στον Ματίας Αλμοσίνο ή Μελισσηνό που μόνο ένα ανοιχτό μυαλό, σαν το δικό του μπορεί να αφεθεί ευέλικτο στις ανατροπές της μοίρας σαν ένα φύτρο σιταριού.

Με αυτή τη φιλοσοφία της περιπέτειας και των ταξιδιωτικών εμπειριών, ίσως το βιβλίο να παρουσιάζει όχι σκηνές από το βίο αλλά το βίο και την πολιτεία του Ματίας Αλμοσίνο. Ενός ανθρώπου άθεου κατά τα λεγόμενά του, που, όμως, κατέληξε ως μοναχός στο Άγιο Όρος, στα τέλη της ζωής του.

Όμως, το τέλος του βιβλίου, πάλι ανατρεπτικό, δεν μπορεί να μη σε συγκινήσει, δεν μπορείς να μη θαυμάσεις τον ήρωα – σαν αληθινός μοιάζει, τον έχεις ήδη αγαπήσει – που πέρασε μια ολόκληρη ζωή προσφοράς. Θα δακρύσεις που τον χάνεις, που αναχωρεί ένα τόσο καλό στοιχείο της ανθρωπότητας.

Ο συγγραφέας Ισίδωρος Ζουργός – του οποίου πρώτη φορά διαβάζω βιβλίο – σε εκπλήσσει με το πόσο παραστατικά σου περιγράφει την καθημερινή ζωή ολόκληρης της Ευρώπης εκείνης της εποχής. Από τα συμπτώματα των ασθενειών και τις απλές αλοιφές από βότανα μοσχοκάρυδου, λάβδαμου ή ξυδιού ως τις περιγραφές των πόλεων, σπιτιών, ξεχειλισμένων ποταμών, περασμάτων από χιονισμένα βουνά, αλόγων. Σκηνές με καρότσες, γονυκλισίες δικηγόρων στους δικαστές, πτώματα που επέπλεαν στη λιμνοθάλασσα, λίπος φάλαινας που διατηρούσε τα φανάρια αναμμένα, αχυροστρώματα, μισθοφόρους, τυχοδιώκτες! Πού ανακάλυψε τόσες λεπτομέρειες; Φαντασία ή γνώση; Και μαζί με αυτές, τόσες αναφορές ιατρικών ή φιλοσοφικών συγγραμμάτων της εποχής και πραγματικών ιστορικών γεγονότων που άλλαξαν το χάρτη της Ευρώπης.

Το βιβλίο παραθέτει χάρτη της εποχής με όλα τα ταξίδια του Ματίας Αλμοσίνο, για να θαυμάσει κανείς τη δίψα του ήρωα να αναζητήσει νέους κόσμους (ή συγγενείς) σε μια εποχή που τα ταξίδια ήταν γεμάτα κινδύνους.

Ευτυχώς που ο συγγραφέας, μας βεβαιώνει ότι ο ήρωάς του είναι συγγραφική επινόηση, γιατί αγαπάς τον ήρωα έτσι κι αλλιώς σαν ένα φωτεινό παράδειγμα ανθρώπου της επιστήμης, της διανόησης, του ανθρωπισμού, της εσωτερικότητας, της ταπεινότητας.