Betty Smith
Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν
Εκδόσεις Μεταίχμιο
Πρώτη φορά άκουσα το βιβλίο αυτό σε μορφή θεατρικού έργου στο ραδιόφωνο (πριν τα podcast σαρώσουν τις πλατφόρμες). Μετά, το διάβασα και σαν βιβλίο, την εποχή ακόμα που πήγαινα σχολείο. Ειλικρινά, έβαλα το μυθιστόρημα αυτό στην καρδιά μου, γιατί παρουσίαζε την παιδική ηλικία και, ταυτόχρονα, τον κόσμο των μεγάλων. Διαβάζοντάς το, ένιωθα και γώ ότι «μεγάλωσα».
Το μυθιστόρημα «Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν», διαδραματίζεται στο 1912 στο Μπρούκλιν και είναι ένα συγκλονιστικό, αξεπέραστο και κλασικό αμερικανικό μυθιστόρημα που έχει κάνει τεράστια επιτυχία ως διεθνές best seller. Αν και γραμμένο το 1943, εξακολουθεί να είναι ένα σύγχρονο έργο, γεμάτο με κοινωνικά θέματα της εποχής μας, σαν να γράφτηκε τώρα.
Ίσως γι’ αυτό ένιωσα πάλι την ανάγκη να το διαβάσω πάλι και να ανακαλύψω με σημερινά μάτια, τα κρυμμένα μυστικά που δίνουν αξία στις σελίδες του.
Κεντρική ηρωίδα του βιβλίου είναι η Φράνσι Νόλαν, έντεκα ετών, Ιρλανδοαμερικανίδα δεύτερης γενιάς, που ζει στο Μπρούκλιν με την οικογένειά της. Όλα τα κοινωνικά θέματα οδηγούν τον αναγνώστη στο να ταυτιστεί με το θέμα της ιστορίας: οι μετανάστες, η φτώχεια, η αξιοπρέπεια, ο αλκοολισμός, η αγάπη για μόρφωση, η όρεξη για επιτυχία, οι καρδιές που ραγίζουν, η ανάγκη για την επιβίωση.
Οι γονείς της Φράνσι έχουν Ιρλανδική καταγωγή (ο πατέρας) και αυστριακή (η μητέρα). Όταν αποκτούν τη Φράνσι, ο πατέρας, όμορφος και με ωραία φωνή, πανικοβάλλεται και αρχίζει να μεθάει. Σύντομα γίνεται αλκοολικός. Η μητέρα της Φράνσι ξαναμένει έγκυος και η οικογένεια αποκτά και δεύτερο παιδί, ένα αγόρι, τον Νίλι. Αμέσως η μητέρα του τον λατρεύει, πράγμα που δεν νιώθει για την κοκκαλιάρα κόρη της. Μεγαλώνοντας, η Φράνσι δείχνει έφεση για τη μόρφωση, όχι όμως ο αδερφός της. Η οικογένεια ζει από το φτωχικά μεροκάματα του πατέρα και τη βοήθεια της μάνας, που σφουγγαρίζει σκαλιά. Παρά τη φτώχεια τους, ζουν με αξιοπρέπεια και ψυχολογική υποστήριξη από τις αδερφές της μητέρας.
Όταν, όμως, η Κέιτι, η μητέρα της Φράνσι ξαναμένει έγκυος για Τρίτη φορά, ο Τζόνι, ο πατέρας της παθαίνει κατάθλιψη μαθαίνοντας τα νέα και πίνει τόσο πολύ, που, σε συνδυασμό με ένα κρύωμα που παίρνει μεθυσμένος στο δρόμο, παθαίνει πνευμονία και πεθαίνει.
Η οικογένεια βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Ενώ με τα χρήματα της ασφάλειας η μητέρα κάνει μια αξιοπρεπή κηδεία στον άντρα της, θα πρέπει τώρα και τα παιδιά να εργαστούν για να εξασφαλίσουν το καθημερινό φαγητό. Και όχι μόνο αυτό, αδικώντας κατάφορα τη Φράνσι, η Κέιτι θέλει να στείλει τον Νίλι στο γυμνάσιο, το οποίο εκείνος μισεί και να καθυστερήσει για ένα χρόνο τη φοίτηση της Φράνσι. Σύντομα έρχεται και το μωρό στον κόσμο και έτσι η οικογένεια αποτελείται από τέσσερα άτομα, τέσσερα πεινασμένα στόματα.
Δεν θα σας πω περισσότερα. Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε 5 μέρη και οι 711 σελίδες του είναι πλούσιες σε γεγονότα. Εκπληκτικές οι απόψεις για τη ζωή, την ευτυχία, τη σημασία του χρόνου, το συναίσθημα κατωτερότητας απέναντι στον πλούτο, τη βαρβαρότητα στα σχολεία και το μπούλινγκ της εποχής, τη σημασία του πόνου στη διαμόρφωση του χαρακτήρα, την αξία της αποταμίευσης… Και τι δεν σχολιάζει η συγγραφέας μέσα από τις αποφάσεις των ηρώων της!
Ξεχώρισα ένα απόσπασμα για τον διαχρονικό ορισμό της ευτυχίας, σύμφωνα με τη συγγραφέα Μπέττυ Σμιθ: «Όλοι νομίζουν ότι η ευτυχία είναι κάτι μακρινό, σκέφτηκε η Φράνσι, κάτι περίπλοκο και άφταστο. Κι όμως, πόσα μικρά πράγματα μπορούν να σου προσφέρουν ευτυχία: ένα σκέπαστρο όταν βρέχει, ένα φλιτζάνι δυνατός καφές όταν έχεις τις μαύρες σου· για έναν άντρα, ένα τσιγάρο για απόλαυση· ένα βιβλίο όταν είσαι μόνος· και να είσαι με κάποιον που αγαπάς. Αυτά προσφέρουν ευτυχία.»
Όσο για το δέντρο, είναι ένα συνηθισμένο για τη Νέα Υόρκη δέντρο που φύτρωνε σε αλάνες και φωταγωγούς, κοντά στις εργατικές συνοικίες, ο αείλανθος ή βρωμοκαρυδιά. Φυσικά, το δέντρο που σκέπαζε με τη σκιά του την εντεκάχρονη Φράνσι όταν έμενε στον τρίτο όροφο, πολλοί προσπάθησαν αργότερα να το κόψουν με το τσεκούρι ή με τη φωτιά. Όταν το κορίτσι φεύγει από το σπίτι στα δεκαεφτά της, για να μετακομίσει με την οικογένειά της σε ένα πολύ καλύτερο (το γιατί θα σου το αποκαλύψει το βιβλίο, όχι εγώ) ήδη ένα νέο δεντράκι έχει πεταχτεί από το κούτσουρο του παλιού κορμού.
Συμβολικό το δέντρο. Όπως και τα βάσανα που δεν έκαμψαν το ηθικό της Φράνσι, αλλά κάθε φορά επιβίωνε και ξαναγεννιόταν, έτσι και το δέντρο ξαναγεννιέται από το κούτσουρο. Στη σκιά του δέντρου που καθόταν και διάβαζε το βιβλίο της από τη δανειστική βιβλιοθήκη, τώρα ένα άλλο κοριτσάκι, που της θυμίζει τον παλιό της εαυτό, απολαμβάνει το διάβασμα.
Συγκλονιστικό βιβλίο, γεμάτο συμπόνια, ανθρώπινες σχέσεις, οικογενειακούς δεσμούς, ενθουσιασμό για τη ζωή και πολλή αγάπη (και ας ραγίζουν κάπου-κάπου οι καρδιές).
Στο συστήνω με πολύ ενθουσιασμό!
