ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Ιμαρέτ

Post by: 27/04/2015 0 comments

Γιάννης Καλπούζος

Ιμαρέτ

στη σκιά του ρολογιού

Εκδόσεις Ψυχογιός

Ένας ύμνος στην ανθρώπινη φιλία και στη συνύπαρξη των λαών.

Το “Ιμαρέτ” είναι ένα υπέροχο ελληνικό ιστορικό μυθιστόρημα που σου αφήνει μια γλυκιά νοσταλγία. Όχι, δεν θα στεναχωρηθείς, αλλά θα νιώσεις άνθρωπος και θα θαυμάσεις όλες τις γενιές των ευάλωτων Ελλήνων στέναξαν κάτω από την έλλειψη ελευθερίας και την οικονομική καταπίεση του τουρκικού ζυγού.

Το – ξαναλέω – υπέροχο μυθιστόρημα που κινείται σε δυο επίπεδα.

Στο πρώτο επίπεδο της ιστορίας, δύο αδελφικοί φίλοι, ένας Έλληνας κι ένας Τούρκος, μεγαλώνουν γειτονάκια σε δύο κολλητά σπίτια στην Τουρκοκρατούμενη Άρτα.

Το δεύτερο επίπεδο, ένα φόντο με όλα τα ιστορικά γεγονότα που περιγράφουν την καθημερινή ζωή Ελλήνων και Τούρκων στην Ήπειρο για δεκαετίες, έως τη στιγμή της ανάκτησης της ελευθερίας της Άρτας, όχι με επανάσταση αλλά με παραχώρηση.

Δύο αγόρια, ο Λιόντος και ο Νετζίπ μεγαλώνουν σαν αδέλφια σε μια γειτονιά της Άρτας το 1854. Του Λιόντου ο πατέρας δολοφονείται τη βραδιά της γέννησής του. Το γάλα της μητέρας του Αγνής κόβεται, κι έτσι τον μικρό Λιόντο θηλάζει μαζί με το γιο της η Οθωμανή γειτόνισσα Σεβιγιέ.

Τα δύο αγόρια μεγαλώνουν και γίνονται άντρες κάτω από τη σκιά του ρολογιού της πόλης, που χτυπάει τις ώρες, ώσπου, κάποια μέρα, θα ξεριζωθούν από τον τόπο τους αφού η εξουσία περνάει σε ελληνικά χέρια, ανοίγοντας νέους δρόμους ή νέους περιορισμούς.

Όλα τα χρόνια της ζωής τους τα περνούν γεμάτα περιπέτειες, ευχάριστες ή στην κόψη του ξυραφιού. Με πετροπόλεμους κα παιχνίδια στο ποτάμι, σκανταλιές στα όρια της παρανομίας, αλλά και χαρές και καλές πράξεις. Μεγαλώνοντας, θα γνωρίσουν την όψη του μίσους αλλά και του έρωτα, τη φτώχεια, την καταπίεση, την αδικία.

Κυρίαρχα πρόσωπα που συμπληρώνουν τη ζωή των ηρώων του βιβλίου είναι ο παππούς και θυμόσοφος Ισμαήλ (“Όλοι έχουν θέση στο Ιμαρέτ του Θεού”), οι δίδυμοι και πάντα ουδέτεροι Εβραίοι φίλοι Γιοσέφ και Μεναχέμ, ο ορκισμένος εχθρός Φάσγανος, ο κακός αδελφός Ντογάν, ο άκληρος νονός Δαμιανός Μέγης αλλά και οι έρωτες των αγοριών, Αναστασία, Καλίλα, Μαρία.

Όλα τα πρόσωπα αποτελούν αρχέτυπα χαρακτήρων που συναντά κανείς σε οποιαδήποτε πόλη του κόσμου, αν έχει κανείς τον τρόπο να τη δει συνολικά, όπως έχει η ματιά του συγγραφέα. Θα συναντήσουμε τα αθώα παιδιά, τον φανατισμένο στρατιωτικό, τον παμπόνηρο άπληστο, τον σπιούνο, το λαθρέμπορο, τον προδότη, τον υποκριτή, την πόρνη, τους κουτσομπόληδες, τους πατριώτες, την καταπιεσμένη γυναίκα και τη μορφωμένη (άρα προοδευτική) συμπολίτισσά της.

Επομένως, η φράση “Όλοι έχουν μια θέση στο Ιμαρέτ του Θεού” είναι το μεγαλειώδες κεντρικό θέμα του βιβλίου του αγαπημένου συγγραφέα Γιάννη Καλπούζου. Γιατί στην Άρτα του 19ου αιώνα, υπό την κυριαρχία των Οθωμανών, οι λαοί προσπαθούν να συνυπάρξουν, σαν φίλοι, γείτονες, συνεργάτες, πελάτες, ανεξάρτητα από τους περιορισμούς της κάθε θρησκείας ή γλώσσας.

Είναι συγκινητική η κορύφωση με το πέρασμα της εξουσίας στα ελληνικά χέρια. Άνθρωποι, λαοί με διαφορετικές παραδόσεις, αλλά δεμένοι με τη γη τους, τα σπίτια τους, τα υπάρχοντά τους, άνθρωποι δεμένοι με τους γείτονες και τις συνήθειές τους, χωρίζονται, αποχαιρετιούνται, ξεριζώνονται.

Φυσικά, οι δύο ήρωες θα ξεριζωθούν και αυτοί, ο ένας για Αθήνα και ο άλλος για Κωνσταντινούπολη και η φιλία τους θα χαθεί μέσα στις ανατροπές που φέρνει η ζωή (εδώ δακρύζεις).

Δεν μπορεί να μην συγκινηθείς με την τροπή της ιστορίας, ειδικά αν στο αίμα σου υπάρχει γονίδιο προσφυγιάς.

Είπα πως το μυθιστόρημα είναι ιστορικό. Ο Γιάννης Καλπούζος, που κατάγεται από την Άρτα και, φαντάζομαι, έχει γράψει αυτό το μυθιστόρημα σαν φόρο τιμής στη γενέτειρά του, αποτυπώνει κάθε λεπτομέρεια της καθημερινής ζωής αυτών των ηρώων του επί 30 ολόκληρα χρόνια.

Μας περιγράφει παραστατικά την πόλη και κάθε πτυχή της ζωής των κατοίκων της, με τις κοινωνικές, θρησκευτικές ή πολιτικές τους συνήθειες, τον τρόπο φορολόγησης, το εκπαιδευτικό σύστημα, τους γάμους, τις σχέσεις ανδρών και γυναικών. Το χαμάμ, το ραμαζάνι, τα παρθεναγωγεία, τους κολίγους, την εξαγορά της στρατιωτικής θητείας, τα καλντερίμια, τα ρούχα, τις φουστανέλες, τα φέσια. Μια κινηματογραφική ταινία μέσα στις σελίδες του βιβλίου.

Θεωρώ το Ιμαρέτ ένα από τα μυθιστορήματα που σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο (έχω ξαναγράψει πως αυτό είναι το κριτήριό μου για κάθε βιβλίο), γιατί σταλάζει μέσα σου την ιδέα της ανθρώπινης συνύπαρξης σε κάθε συνθήκη. Αλλά και την ιδέα της αποδοχής της διαφορετικότητας των ανθρώπων.

Όταν, επιπλέον, μαθαίνεις μέσα από την ιστορία του βιβλίου και τόσα καινούρια και άγνωστα πράγματα που δεν γνώριζες για την εποχή εκείνη, τόσο το καλύτερο. Αλλά η γνώση δεν είναι μόνο νοητική, είναι και συγκινησιακή. Εκτιμάς τις ρίζες σου, κατανοείς πως όσα υπέφεραν οι Έλληνες δεν είναι μόνο Ιστορία, είναι αληθινά γεγονότα, που εκτυλίσσονται μπροστά σου μέσα από τις λεπτομερείς περιγραφές της πένας του Γιάννη Καλπούζου.

Γιατί ο Γιάννης Καλπούζος ξέρει να μας τις παρουσιάζει σαν φωτογράφος των εικόνων, όχι σαν ιστορικός.

Και αφήνω για το τέλος μια φράση που διάλεξα και εκφράζει την τρέλα των δύο νεαρών ηρώων:

“Ντελή, Ντολέ!”

Είναι τουρκικά. Σημαίνουν “Τρελό Χαλάζι!” και είναι μια τόσο εύηχη φράση που ο Λιόντος και ο Νετζίπ χρησιμοποιούν τακτικά για να χαρακτηρίσουν ένα παρανοϊκό ή ανατρεπτικό γεγονός της ζωής τους. Να προσθέσω κι εγώ “Ντελή, Ντολέ είναι η ζωή μας!”

Μακάρι να διαβάζαμε πάντα τέτοια μυθιστορήματα!

Η ιστοσελίδα έχει πληροφοριακό χαρακτήρα. Διαβάστε τους όρους χρήσης