Γιάννης Καλπούζος

Σέρρα, η ψυχή του Πόντου

Εκδόσεις Ψυχογιός

Ένα εκπληκτικό έπος. Το έπος του Ποντιακού Ελληνισμού από την πένα του Γιάννη Καλπούζου. Δεν γράφονται συχνά τέτοια βιβλία, τέτοιες ιστορίες. Ένα αριστουργηματικό μυθιστόρημα, που μιλάει στην ελληνική ψυχή και ξυπνάει μνήμες σε όσους κατάγονται από την εύφορη γη του Πόντου.

• Κάθε σελίδα του βιβλίου κρύβει συγκινήσεις, περιγράφει γεγονότα, επιφυλάσσει συνεχείς ανατροπές. Είναι τόσο πυκνογραμμένο, που το απολαμβάνεις αργά, σελίδα τη σελίδα, δεν βιάζεσαι να φτάσεις στην τελευταία. Έχει το χάρισμα της σοκολάτας της λογοτεχνίας. Όπως απολαμβάνεις κάθε κομμάτι σοκολάτας χωρίς να βιάζεσαι, έτσι συμβαίνει και με το μυθιστόρημα του Γιάννη Καλπούζου, θέλεις να καταγράψεις μέσα σου, να αφομοιώσεις, να απολαύσεις, όλες τις περιγραφές, τους ήρωες, την απίθανη ποιητική, λογοτεχνική γλώσσα, τη συμπυκνωμένη του σοφία.

• Ο Καλπούζος είναι χαρισματικός λογοτέχνης και ποιητής, δεν είναι απλά συγγραφέας. Συνδυάζει μοναδικά τη λογοτεχνική έκφραση γεμάτη ποιητική αύρα (με αλληγορίες, μεταφορές, παρομοιώσεις) μαζί με τοπικές διαλέκτους, ιδιωματισμούς και ντοπιολαλιές.

• Η ιστορία ξεκινάει τον Ιούνιο του 1915, στην Τραπεζούντα με τη γενοκτονία των Αρμενίων, όταν μια απελπισμένη μάνα Αρμένισσα, αφήνει την κόρη της Ταλίν, ένα κορίτσι δεκατεσσάρων ετών, όμορφο σαν να το ζωγράφισε ο ίδιος ο Θεός, στο σπίτι του Γαληνού Φιλονήδη για να το σώσει. Ο ήρωας του βιβλίου βρίσκεται αντιμέτωπος με τον κίνδυνο να εκτελεστεί να της δώσει καταφύγιο και να τον συνεπάρει η αιθέρια ομορφιά της. Όμως ο Γαληνός είναι αρραβωνιασμένος με ένα άλλο κορίτσι, τη Φιλάνθη, από την Ορντού, που ήδη κάνει όνειρα για το γάμο της μαζί του. Διχασμένος ανάμεσα στις δύο γυναίκες, ο Γαληνός, πρότυπο ηθικής, “μπέσας”, κανόνων και σωστής συμπεριφοράς, θα ακολουθήσει το δρόμο που επιβάλλει το σωστό.

• Από κει, όμως, αρχίζει ένα ανεμοστρόβιλος από γεγονότα που θα επιβάλει η μοίρα στον ήρωα, χωρίς να τον αφήσει να πάρει ανάσα. Θα περάσει δια πυρός και σιδήρου, θα αδικηθεί κατάφορα, θα προδοθεί και θα πονέσει αβάσταχτα σε σημείο που να ορκιστεί να εκδικηθεί τον διώκτη του, τον άνθρωπο που προσπάθησε να του καταστρέψει τη ζωή. Και αυτή η ζωή ακολουθεί τα συναισθήματα, τα βήματα και τους συμβολισμούς του κορυφαίου ποντιακού χορού Σέρρα, του αρχαίου πυρρίχειου χορού της λεβεντιάς.

• Τα γυρίσματα της μοίρας και τη ιστορίας, θα φέρουν συχνά το Γαληνό κοντά στους αγαπημένους του ανθρώπους κι άλλοτε πάλι, ένα χέρι θα τον συνθλίβει, παίρνοντάς του τα πάντα, αγάπη, σπίτι, οικογένεια, φιλία και πατρίδα.

• Σχεδόν ένας αιώνας ιστορίας καταγράφεται στο βιβλίο μέσα από δραματικά γεγονότα. Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται στα μέρη του Πόντου, στις αρχές του εικοστού αιώνα, παρακολουθώντας τις διώξεις των Ελλήνων, από τους Τούρκους, αρχικά Τσέτες και μετά Κεμαλιστές και στη συνέχεια, τον ξεριζωμό από την πατρίδα του Πόντου στη Σοβιετική Ένωση, τις εκτοπίσεις στα στρατόπεδα εργασίας στη Σιβηρία και στις άγονες στέπες του Καζακστάν, τις δημεύσεις περιουσιών, την τρομοκρατία επί αρχηγίας Στάλιν.

• Όπως και σε όλα του τα προηγούμενα ιστορικά βιβλία (Κύπρο στο “Ουρανόπτερα”, Ήπειρο στο “Ιμαρέτ”, Κωνσταντινούπολη στο “Άγιοι και Δαίμονες”) στο βιβλίο “Σέρρα”, ο Γιάννης Καλπούζος περιγράφει τις αδικίες, τις θηριωδίες, τις αγριότητες, τη βία και τη στρέβλωση της αλήθειας από όποιον έχει το πάνω χέρι στα πολιτικά πράγματα, τόσο στην Οθωμανική Τουρκία όσο και στην – τότε – Σοβιετική Ένωση.

• Στο μυθιστόρημα θα συναρπάσει τον αναγνώστη και κάτι ακόμα: Στην αρχή κάθε κεφαλαίου, ο συγγραφέας παραθέτει σαν απόσταγμα σοφίας, το καταστάλαγμα κάθε κεφαλαίου. Σαν ένα σχόλιο από ένα γέροντα σοφό, ο οποίος με δύο κουβέντες σου ομολογεί τα μυστικά της ζωής, που συμπεραίνονται από το κεφάλαιο που ακολουθεί. Είναι ο “χορός” της τραγωδίας.

• Παραθέτω εδώ μια επιλογή μου, ένα εξαιρετικό εισαγωγικό κείμενο – αν και ΟΛΑ τα εισαγωγικά κείμενα είναι αποστάγματα σοφίας – : «Ακόμα και μια πέτρα μπορεί να γίνει δάσκαλός σου».
  Μια πρωτότυπη κορωνίδα, που δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να αφομοιώσει καλύτερα τα διδάγματα ζωής από τη μυθοπλασία του συγγραφέα. (Πάουλο Κοέλιο, μη ζηλέψεις!)

• Ο συγγραφέας, όμως, δίνει στον αναγνώστη και κάτι ακόμα: ένα τέλος που θα τον ανταμείψει για την αγωνία του. Ούτε που το φαντάζεσαι! Κάνει την ανατροπή της ανατροπής. Εκεί που νομίζεις πως έχουν χαθεί τα πάντα, υπάρχει Θεός και βάζει το χέρι του για να αλλάξει τη μοίρα του δίκαιου ανθρώπου.

• Το βιβλίο “Σέρρα” απευθύνεται στη λεβέντικη ελληνική ψυχή. Πόσω, μάλλον, στην κάθε Ποντιακή ψυχή, σαν τη δική μου, που έχει στο DNA της και στο υποσυνείδητό της, ιστορίες για διώξεις και ξεριζωμούς. Η μία οικογένεια τράβηξε για ανατολή, η άλλη για τη δύση, κάποιοι χάθηκαν, κάποιοι σκοτώθηκαν. Δεν μπορεί να μην συγκινηθείς διαβάζοντας την ιστορία που με τόσες λεπτομέρειες αφηγείται εξ ονόματος όλων εμών των Ποντίων, ο Γιάννης Καλπούζος. Αν και Ηπειρώτης.
  Αναζητάς μέσα στις σελίδες του βιβλίου τη δική σου οικογενειακή ιστορία και αναρωτιέσαι πόσα τράβηξαν οι παππούδες και προπαππούδες σου στον ευλογημένο τόπο του Πόντου. Με δέος ανακάλυψα μέσα στις γραμμές της ιστορίας το χωριό καταγωγής του παππού μου, “Σαράντων” λέγεται ή “Σαραντάρ” από τα μέρη της Κρώμνης (σελ. 356). Νομίζω της γιαγιάς μου, “Κορόνυξα” ή “Αρπαλί” δεν το συνάντησα κάπου.

• Καταλήγοντας, θέλω να τονίσω πόσο σημαντικό είναι το να παίρνεις ένα θετικό μήνυμα από κάθε βιβλίο. Το βιβλίο “Σέρρα” είναι ένας ύμνος στην ανάγκη του ανθρώπου για επιβίωση που, όμως, στηρίζεται σε αρχές και ήθος, όχι με κάθε τίμημα. Την επωδό αυτή, το μήνυμα της επιβίωσης, το πήρα στα πρώτα μου βήματα από έναν άνθρωπο που ήξερε να επιβιώσει: τη γιαγιά μου από την “Κορόνυξα” του Πόντου.

Αυτό το μυθιστόρημα θα το λατρέψεις.