Τα Ψάθινα Καπέλα

Μαργαρίτα Λυμπεράκη

Τα Ψάθινα Καπέλα

Εκδόσεις Καστανιώτη

Ένα εκπληκτικό, αισιόδοξο, χαριτωμένο μυθιστόρημα για τις σχέσεις, την εφηβεία, την οικογένεια.

Η Μαργαρίτα Λυμπεράκη (1919-2001) έγραψε ένα βιβλίο διαχρονικό, εμβληματικό, πλούσιο σε συναισθήματα. Όπως οι Γάλλοι έχουν την Φρανσουάζ Σαγκάν, εμείς έχουμε τη Μαργαρίτα Λυμπεράκη. Έγραψε αυτό το αριστούργημα σε ηλικία 27 ετών, το 1946. Κάθε γυναίκα θα έπρεπε να το διαβάσει, ειδικά από τη στιγμή που μπαίνει στην εφηβεία αλλά και αργότερα γιατί θα μελετήσει όλες τις πτυχές της γυναικείας φύσης.

Την πρώτη φορά που διάβασα σαν αναγνώστρια το μυθιστόρημα, απλά με κινητοποίησε! Αποφάσισα ότι θα γίνω συγγραφέας και θα γράψω το πρώτο μου βιβλίο (το έκανα!) αποφάσισα επίσης ότι θα ζήσω και γώ στην Κηφισιά, που μου άρεσε από μικρό παιδί (τα κατάφερα, επίσης!)

Τη δεύτερη φορά που διάβασα το βιβλίο, σαν συγγραφέας πια, δεν μπορώ παρά να θαυμάσω το συγγραφικό της ύφος, τη διαπεραστική ματιά της στις περιγραφές των ηρώων, την αγάπη και τον ενθουσιασμό της για τους ανθρώπους.

Τα Ψάθινα Καπέλα (ένα με κεράσια, ένα με γαλάζια “μη με λησμόνει” κι ένα με παπαρούνες) που φορούν οι τρεις ηρωίδες είναι το σύμβολο του καλοκαιριού, της ανεμελιάς, της εφηβείας, του τρόπου που ανακαλύπτουμε τη ζωή με τη ματιά της έκπληξης και του ενθουσιασμού.

Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται μέσα σε τρία καλοκαίρια. Σ’ αυτά τα καλοκαίρια έρχεται η ωριμότητα και διαμορφώνονται οι χαρακτήρες των τριών ηρωίδων της Λυμπεράκη. Τρεις αδελφές, τρεις χαρακτήρες πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους, η Μαρία, αισθησιακή, η Ινφάντα, φλογερή, αλλά συγκρατημένη και η Κατερίνα, ενθουσιώδης αλλά διψασμένη για ανεξαρτησία, ανακαλύπτουν τη ζωή και τον έρωτα. Θα ερωτευθούν αντίστοιχα τον Μάριο, το Νικήτα και το Δαβίδ. Όμως ο έρωτας για κάθε μια εκφράζει κάτι το διαφορετικό. Τη δέσμευση και την οικογένεια για τη Μαρία, τη σιωπηλή οδύνη για την Ινφάντα, την ισορροπημένη ανταλλαγή συναισθημάτων για την Κατερίνα.

Η οποία, Κατερίνα, είναι η αφηγήτρια σε ορισμένα κεφάλαια του βιβλίου, ενώ άλλα τα αφηγείται η πένα της συγγραφέως.

Από την αρχή μέχρι το τέλος του βιβλίου η αξία που προέχει είναι αυτή της οικογένειας. Οι τρεις αδελφές που είναι και φίλες μεταξύ τους, οι γονείς (αν και χωρισμένοι, επικοινωνούν για το καλό των παιδιών), οι παππούδες και οι γιαγιάδες ενταγμένοι μέσα στον πυρήνα της οικογένειας, η στήριξη που προσφέρει ο ένας στον άλλον. Τουλάχιστον τέσσερεις οικογένειες πέρα από τη μία, βασική, παρουσιάζονται στο μυθιστόρημα, καθεμιά ευτυχισμένη ή δυστυχής με το δικό της τρόπο.

Μια άλλη αξία που προεξέχει στο μυθιστόρημα είναι η φύση. Η ειδυλλιακή Κηφισιά του 1946, με τα δασάκια, τα αμαξάκια, τις αμπολές, τους ευκάλυπτους και οι περίπατοι στη εξοχή, δημιουργούν ανεπανάληπτες εικόνες στον αναγνώστη ενός ελληνικού προάστιου.

Το βιβλίο παρουσιάζει ξεκάθαρα τις διαφορές ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις. Οι πλούσιοι, οι ευκατάστατοι, οι αμαξάδες, οι μαμές, οι μοδίστρες, όλοι έχουν ρόλο αλλά και όλοι ξέρουν τη θέση στην τακτοποιημένη μεταπολεμική κοινωνία.

Αυτό που σε κάνει να εκπλήσσεσαι – και μόνο αν αναζητήσεις το πότε γράφτηκε το βιβλίο: το 1946 – είναι ότι η συγγραφέας δεν ρίχνει καμιά σκιά με περιγραφές από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή τον εμφύλιο. Την εποχή εκείνη, η Ελλάδα, όχι μόνο ήταν ερείπια αλλά και συγκλονιζόταν από έριδες και διχασμούς.

Η μαγική πένα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, γι’ αυτό είναι διαχρονική. Το βιβλίο δεν αναφέρει ούτε για συσσίτια, ούτε ανάπηρους που ήρθαν από τον πόλεμο πριν κάποια χρόνια… όλο το φως της αισιοδοξίας της η συγγραφέας το στέλνει για να φωτίσει μόνο τους ήρωές της, αληθινούς ανθρώπους που πασχίζουν όχι μόνο για το μεροκάματο, αλλά και για την ευτυχία.

Πρωτοπόρος για την εποχή της, η συγγραφέας παίρνει δύο φορές τη θέση και το μέρος των γυναικών που θέλουν να ακολουθήσουν τη φωνή μέσα τους: η μία είναι η Πολωνέζα γιαγιά που το σκάει ακούγοντας την καρδιά της και η άλλη είναι η μικρή Κατερίνα που αποφασίζει να ακολουθήσει τα όνειρά της για να απλώσει τα φτερά της, παρά να συμβιβαστεί με έναν γάμο.Πιο ξεκάθαρο φεμινιστικό μήνυμα από αυτό δεν θα μπορούσε να υπάρχει. Κάθε κορίτσι (Κατερίνα) αλλά και κάθε γυναίκα (Πολωνέζα γιαγιά) δικαιούται να ακολουθήσει τα όνειρά της, ανεξάρτητα αν είναι ή όχι αναμενόμενα.